ไวรัสตับอักเสบบีคืออะไร?

ตับอักเสบบีเป็นการติดเชื้อไวรัสชนิดหนึ่ง ซึ่งส่วนใหญ่เกิดการแบ่งตัวในตับ: เรียกว่าเชื้อไวรัสตับอักเสบบี (HBV) เชื้อไวรัสชนิดนี้สามารถแพร่เชื้อไปยังผู้อื่นได้ง่าย และเมื่อทารกได้รับเชื้อในช่วงคลอด โดยปกติการติดเชื้อไวรัสตับอักเสบบีทำให้กลายเป็นการติดเชื้อชนิดเรื้อรังได้ ปัจจุบันมีผู้ติดเชื้อไวรัสตับอักเสบบีเรื้อรังทั่วโลก 296 ล้านคน ซึ่งส่วนใหญ่อาศัยในทวีปเอเชียและกลุ่มประเทศที่อยู่ทางตอนใต้ของทะเลทรายซาฮาราในทวีปแอฟริกา การติดเชื้อเรื้อรังยังเป็นสาเหตุทำให้เซลล์ตับตาย (hepatocytes) มีการอักเสบ และเกิดพังผืดในตับ การติดเชื้อไวรัสตับอักเสบบีสามารถนำไปสู่การเกิดภาวะตับแข็งและ/หรือมะเร็งตับได้ด้วย (hepatocarcinoma)

 

ในทารกแรกเกิดและทารกมักไม่ค่อยพบการติดเชื้อแบบเฉียบพลันหลังจากการสัมผัสเชื้อเนื่องจากไม่มีอาการแสดงเป็นเวลาหลายสิบปี ในผู้ใหญ่ที่ไม่ได้รับภูมิคุ้มกัน การติดเชื้อไวรัสตับอักเสบบีแบบเฉียบพลันทำให้เกิดอาการแสดงได้ (ได้แก่มีไข้, ตัว-ตาเหลือง, อ่อนเพลีย) และเป็นสาเหตุการเสียชีวิตที่สำคัญ และประมาณร้อยละ 5 ของผู้ติดเชื้อกลายเป็นการติดเชื้อชนิดเรื้อรัง

 

การแพร่เชื้อ

เชื้อไวรัสตับอักเสบบีอาจมีชีวิตอยู่นอกร่างกายได้ประมาณ 7 วันและยังคงแพร่เชื้อได้ในช่วงเวลานี้ได้

 

เชื้อไวรัสตับอักเสบบีแพร่เชื้อไปสู่ผู้ที่ไม่มีภูมิคุ้มกันได้ง่ายผ่านทางการสัมผัสเลือดที่ติดเชื้อ น้ำอสุจิและสารคัดหลั่งต่างๆ จากร่างกายผ่านทางเยื่อบุผิว บาดแผล หรือผิวหนังที่ฉีกขาด

ซึ่งโดยปกติส่วนใหญ่เกิดการแพร่เชื้อผ่านสถานการณ์ต่างๆ ดังต่อไปนี้:

• ในช่วงคลอด ซึ่งเกิดจากมารดาที่ติดเชื้อสู่ทารก

• ในช่วงทารกที่ไม่มีภูมิคุ้มกัน ซึ่งเกิดจากผู้ที่ติดเชื้อที่อยู่ใกล้ชิดกับทารก

• ในระหว่างการมีเพศสัมพันธ์กับคู่ครองที่ติดเชื้อ

• การใช้เข็ม กระบอกฉีดยาหรืออุปกรณ์ที่ใช้ในการฉีดยาใดๆ ซึ่งปนเปื้อนกับเลือดที่ติดเชื้อ

• การใช้อุปกรณ์ เช่น มีดโกนหนวดซึ่งผู้ติดเชื้อเคยใช้แล้ว

• การสัมผัสกับสารคัดหลั่งที่มีเชื้อ เช่นการถูกเข็มแทง หรือมีบาดแผลใดๆ จากอุปกรณ์ซึ่งปนเปื้อนกับเลือดที่ติดเชื้อ

 

ไวรัสตับอักเสบบีจะไม่แพร่กระจายผ่านการจาม การไอ การกอด หรือการเลี้ยงทารกด้วยนมมารดา และไม่มีความเชื่อว่าจะแพร่กระจายผ่านการจูบ หรือการใช้ภาชนะในครัวร่วมกัน

 

การป้องกัน

โดยปกติจะไม่ทราบว่าผู้ใดติดเชื้อไวรัสตับอักเสบบี ดังนั้นการให้ภูมิคุ้มกันโดยการฉีดวัคซีนจึงเป็นวิธีการที่ดีที่สุดเพื่อป้องกันได้ตลอดชีวิต

มีวัคซีนป้องกันการติดเชื้อไวรัสตับอักเสบบีตั้งแต่ต้นปี 2523 ซึ่งปลอดภัย ราคาถูกและมีประสิทธิผลในการป้องกันการติดเชื้อ

องค์การอนามัยโลกแนะนำให้ใช้เป็น “การให้ภูมิคุ้มกันแบบสากลทั่วโลก”: โดยการให้ทารกแรกเกิดทุกราย ได้รับวัคซีนเข็มแรก หลังจากนั้นให้ทารกได้รับวัคซีนอีกสองครั้งภายใน 6 เดือนแรก

การให้ภูมิคุ้มกันในเด็กโตและผู้ใหญ่ประกอบด้วยการให้วัคซีน 3 เข็มในช่วงเวลาห่างกันตามความเหมาะสม (ประมาณ 1 เดือน)

 

การรักษา

การติดเชื้อไวรัสตับอักเสบบีชนิดเรื้อรังสามารถให้การรักษาได้โดยให้ยาต้านไวรัสชนิดรับประทาน การรักษาสามารถป้องกันผลที่ตามมาของการติดเชื้อของตับได้ เช่น การพัฒนาไปเป็นโรคตับแข็งและโรคมะเร็งตับ อย่างไรก็ตามโดยปกติการรักษาไม่สามารถหยุดการเพิ่มปริมาณเชื้อไวรัสได้อย่างสิ้นเชิง ดังนั้นจึงไม่สามารถหยุดการรักษาได้เนื่องจากปริมาณไวรัสจะกลับมาเพิ่มขึ้นใหม่ได้